AFETE HAZIRLIKTA ENGELLİLERİ UNUTMA!

B. Baran KORUKLU

TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası İstanbul Şube

AFAD Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü'ne göre afet; “Toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğa, teknoloji veya insan kaynaklı olay” olarak tanımlanmaktadır.

Ulusal Engelli Veri Sisteminde kayıtlı ve hayatta olan engelli sayısı 2.535.233 olup Engelli Sağlık Kurulu Raporu almak için yetkili hastanelere başvurmamış ve hizmet almak için devletle temasa geçmemiş bireyler ile birlikte ülkemizde yaklaşık 9 milyon engelli yaşadığı tahmin edilmektedir. 1.Derece akraba ve refakatçileri ile birlikte olası bir afet anında engellilik olgusundan yaklaşık 20 milyon civarında kişinin etkileneceği düşünülmektedir.

Bu nedenle afete hazırlık kapsamında engelli bireylere ve yakınlarına yönelik afet öncesi, sırası ve sonrası yapılacaklara yönelik ayrı bir başlık açıp, buna yönelik çalışmalar yapılması gerekmektedir.

Şekil 1. Ulusal Engelli Veri sisteminde kayıtlı engellilerin engel gruplarına göre dağılımları [1]

1997 yılından günümüze, ülkemizde dezavantajlı bireylere yönelik çıkan kanun ve yönetmelik sayısı bakımından özellikle Avrupa'nın sayılı ülkelerinden biri konumunda olsak bile maalesef uygulamada hayata geçmemiş, denetim tarafında eksiklerimiz dolayısıyla yeterli olmamıştır. Benzer durum afetlere yönelik çalışmalarda yaşanmaması adına özellikle afet öncesine yönelik çalışmalarda dezavantajlı bireyler için ayrı eğitimler verilmesi gerekmektedir.

Her ne kadar genel anlamda temel afet eğitimlerinden farklı olmasa da afetin tanımı ve çeşitleri, afetlerden önce alınması gereken önlemler, afet sırasında korunma yöntemleri, afet sonrası yapılması gerekenler ve tahliye bilgisi tüm dezavantajlı gruplara ayrı olarak hazırlanıp, bireyin kendisi ve yakın çevresi tarafından bu konularda bilgi sahibi olması sağlanmalıdır.

Eğitimlerin dışında afet sırası müdahale ve sonrası için, afet öncesinde dezavantajlı bireylere ait güncel veri tabanı oluşturulması önem arz etmektedir. Bunun yanı sıra mekânların tasarımında dezavantajlı bireylerin yaşam alanları ve tahliye durumları gözetilerek yapılacak uygulamalar risk yönetiminde önem teşkil etmektedir.

Genel olarak deprem öncesinde engelli bireyin afet anında ve sonrasında yardım alabileceği kişilerden oluşan destek ağı oluşturmalıdır. Hazırlanacak acil durum çantasına bireye ait sağlık durumu ile ilgili evrakları, varsa kullandığı tıbbi gereçlerin ve ilaçların bir yedeği bulundurulmalıdır. Özellikle dezavantajlı bireye ait kan grubu, acil durumda aranacak kişi v.b. bilgilerin yer aldığı tanı kartı bulundurmaları sağlanmalıdır.

Bununla birlikte yap›sal ve yap›sal olmayan riskler dezavantajlı bireyin tüm yaşam alanları için (ev, iş yeri, okul vs.) giderilerek belirli aralıklarda tatbikat yapılarak olası afet durumlarına karşı hazırlıklı olunmalıdır.

Afet esnasında ise öncelikle panik olmamaya çalışılmalıdır. Düzenli yapılacak tatbikatlar afet anında bireyin paniğe kapılmasını önlemek açısından önem arz etmektedir. Afetin yapısına bağlı olarak değişmekle birlikte güvenli bir pozisyonda (çök-kapan-tutun vs.) afet anının geçmesi beklenmeli ve yine afetin yapısına bağlı değişmekle birlikte bölgeyi tahliye edip acil durum çantasıyla birlikte afet sonrası toplanma alanına gidilmeli, burada destek ağındaki kişilerle iletişime geçilerek yetkililerin talimatları dinlenmelidir.

Unutulmamalıdır ki dezavantajlı bireylerin afetler karşısında kırılganlıkları daha yüksek ve genel nüfusa oranla daha farklı olduğu için makro ölçekte bu bilgilerin sınırları içinde mikro ölçekte her afet durumu gözetilerek, tüm dezavantajlı bireyler adına ayrı olarak afet öncesi, sırası ve sonrası planlanmalıdır. Yerel yönetimler, STK’lar, dezavantajlı bireyler ve ailelerinin sürece katkı koyacağı bu plan çerçevesinde harekete geçilmelidir.

Jeofizik Mühendisleri Odası İstanbul Şube olarak her yıl geleneksel olarak engelliler günü ve haftasında, afete hazırlık aşamasında ve genel toplum yaşantısında engellilerin yaşadıkları soruna dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak için " AFETE HAZIRLIKTA ENGELLİLERİ UNUTMA!" başlığıyla etkinlik düzenlemekteyiz. TBu etkinliklerde engellilerin yaşaması muhtemel sorunlara farklı disiplinlerden uzmanlar, STK gönüllüleri ve deneyimli kişiler ile birlikte çözüm yolları aramayı ve toplum bilincini arttırmayı amaçlamaktayız. Bu tarz etkinliklerin artmasıyla birlikte afet risklerinin en aza indirileceğine inanıyoruz.

KAYNAKLAR:

1- https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/65097/istatistik_bulteni_kasim2020.pdf

2- https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu

3- https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1017